Simod sa Bisaya

Wala ba ka matingala nganong simod ang itudlo sa Bisaya kon siya'y pangutan-on, "asa ka padulong"?

Wala ba ka matingala nganong ang ugat-pulong nga dulong, tumoy sa sakayan, mao may importante sa pangutanang 'asa ka pa-dulong', asa paingon imong 'dulong'?

Mga dagatnon gyod ang mga bisaya. Apan wa ba ka matingala nganong simod man ang gamiton sa pagtubag o pagsensays kon asa padulong? Ikaw kuno ang magbugsay, unya panguatan-on ka sa imong katagbo diha sa dagat, kon asa ka padulong, di ba simod ang imong gamiton, kay may gigunitan kang bugsay.

Sa panagtagbo o panag-abot, ang mga pangumosta o unang mga pangutana,
magsalamin usab sa kinaiya sa usa ka katawhan, kon unsay mahinungdanon sa ilang katawhan.

Ang mga Intsik, importante ang pangutana kon taga-diin ka, diin ang imong dapit sa imong kagikan. Mahinungdanon sa Intsik ang kagikan, ang dapit nga puloy-anan. Sa mga Arabo, mahinungdanon ang pagpanguta sa imong pamilya o katilingban, kay maoy imong saligan aron malingkawas sa katalagman diha sa disyerto, matabangan diha sa imong paglawig o pagpanaw.

Ang mga Bisaya, 'asa ka padulong?'.
Importante kaniya kon asa padulong? Apan, mahinungdanon ba kaniya ang kagikan, ang iyang gibiyaan, ang kasaysayan?

Buhilaman ug Pinulongan

Ang pinulongan dili lang himan sa binayloay, timailhan usab kini sa kasaysayan.
Ang usa ka lingwista, Thomas N. Headland sa iyang sinulat "30 ka Nameligrong Pinulongan sa Pilipinas" (Thirty Endangered Languages in the Philippines), nahisgotan niya nga nasayran ang kasaysayan sa mga agta pinaagi sa pagtuon ug pagotingkay sa tinipigang timailhan diha sa ilang pinulongan.

Kon tun-an ug otingkayon ang pinulongang Binisaya, unsay mga timailhan, mga salin sa kasaysayan ang madayag ug madiskobrehan?

Yabe sa kasaysayan ang pinulongan, moabli kini sa ganghaan sa kalibotan sa buhilamang Bisaya, maoy kaban sa mga bililhong kasayoran, kaalam, ug uban pa.

Ana sa makugihon nga motuon ug mootingkay niini ang pagdiskobre sa nahipos nga bahandi sa kasaysayan ug kalibotang Bisaya.

Asa Ang Duyan?

Asa ang duyan sa buhilamang Bisaya? Asa giduyan ang Bisaya? Asa nahimugso, asa giatiman, paunsa midako?

Kon unsa may mga tubag niining pangutanaha, di ba angay masayran?

Samtang makisayod ta niini, padayon ta sa paglabyog-labyog sa duyan sa atong buhilaman.

Buhilaman Bisaya

Ang sibilisasyong Bisaya diin nagsugod, kanus-a, paunsa ug komosta na karon? Pila ka libo ka tuig kini nahulma? Unsa-unsang mga panghitabo sa iyang kasaysayan, mga katalagman ba ginama sa tawo o
sa kinaiyahan, nga naghulma sa iyang kultura o pinulongan, sa kinaiya ug gawi sa katawhang Bisaya?

Kagarang kasayoran sa kasaysayan sa Bisaya, panahon na sa mga Espanyol. Apan, usa miabot ang mga Uropanhong kolonista, unsa may kahimtang sa mga Bisaya?

Diin gikan ang katawhang Bisaya? Kinsay ilang ginikanan? Unsay sugilanon sa ilang mga kagikan?

Giila sila nga dagatnon, mangingisda, maayong molawig sa dagat. Balangay ang ilang sakayan.

Ang usa ka teyoriya karon, nga gikan ang katawhan sa Kapuloan sa Pilipinas sa habagatang bahin sa Tsina. 5 kalibo ka tuig milawig ang katawhan gikan sa Tsina paingon sa isla sa Taiwan, ug mga 2 ka libo ka tuig, milawig kini paingon sa kapuloan sa Pilipinas.

Milawig, mibiya sa kagikan, mipadulong kon asa man ang maayong paingnan, mao kini ang kinaiyang dagatnon. Asa ka pa-dulong? Maoy kasagarang pangutana? Ang dulong maoy unahan sa sakayan.

Unsaon nato pag-ila sa kagikan ug kasaysayan sa buhilamang Bisaya kon dili nato lingion ang atong kagikan?